Hành trình khám phá cà phê Đắk Lắk

Đắk Lắk không chỉ là nơi sản sinh ra những hạt cà phê nguyên chất, mà còn là điểm đến của những người yêu thích và đam mê cà phê trên khắp thế giới. Hãy cùng BM Group Coffee bắt đầu hành trình khám phá để hiểu rõ hơn về vẻ đẹp tinh tế và giá trị văn hóa đặc biệt của cà phê Đắk Lắk.

1. Nguồn gốc cây cà phê tại Đắk Lắk

Cà phê Buôn Ma Thuột, hay còn được biết đến với tên gọi là cà phê Đắk Lắk, là loại cà phê xuất xứ từ vùng Tây Nguyên của Việt Nam. Vùng này nổi tiếng với đồng bằng cao su, cà phê và nhiều loại cây lúa khác. Sự phát triển của ngành cà phê tại Đắk Lắk bắt đầu từ cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, khi các nhà thám hiểm và dân bản địa đầu tiên khám phá vùng này. Họ nhanh chóng nhận ra tiềm năng của Đắk Lắk trong việc trồng cà phê, khiến cho cây cà phê trở thành một trong những cây trồng chính thức và quan trọng nhất của khu vực này.

Trải qua suốt thế kỷ 20, ngành cà phê Đắk Lắk đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển và cải tiến kỹ thuật trong việc trồng và chế biến cà phê. Đặc biệt, sau khi giống cà phê robusta được giới thiệu vào Đắk Lắk vào những năm 1960, ngành cà phê Đắk Lắk đã bước sang một giai đoạn phát triển mới, với sản lượng và chất lượng cà phê được cải thiện đáng kể.

Với đặc điểm là một vùng đất đỏ bazan màu mỡ và có những ưu thế đặc trưng về điều kiện tự nhiên, cao nguyên Buôn Ma Thuột không chỉ là nơi cây cà phê phát triển mạnh mẽ mà còn tạo ra hạt cà phê chất lượng cao, với hương vị khác biệt so với nhiều vùng đất khác. Sự độc đáo này đã là yếu tố quyết định lợi thế cạnh tranh của cà phê Buôn Ma Thuột, biến nơi đây trở thành “tâm điểm” của ngành cà phê tại Tây Nguyên và Việt Nam nói chung, đặc biệt là đối với cà phê robusta.

2. Điều kiện phát triển cây cà phê

Sự phát triển của cây cà phê phụ thuộc rất nhiều vào các yếu tố tự nhiên, và không phải mọi vùng đất đều phù hợp cho việc trồng cây này. Ở Việt Nam, Tây Nguyên nổi tiếng là một trong những khu vực trồng cà phê nhiều nhất, và điều này có nguyên nhân chủ yếu từ các yếu tố sau:

Điều kiện tự nhiên

Khí hậu

Tây Nguyên có khí hậu nhiệt đới ẩm, lý tưởng cho sự phát triển của cây cà phê, đặc biệt là giống cà phê Robusta. Độ cao và nhiệt độ ổn định cùng với mức độ ẩm không khí cao tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của cây.

Môi trường địa lý

Vùng đất đỏ bazan của Tây Nguyên, với đặc tính màu mỡ và tơi xốp, rất thích hợp cho việc trồng cây cà phê. Điều này giúp giảm chi phí cho việc bón phân và tưới nước, đồng thời tạo ra một môi trường lý tưởng cho cây phát triển.

Khí hậu đặc biệt

Tây Nguyên có khí hậu cận xích đạo với 2 mùa rõ rệt: mùa mưa và mùa khô. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc trồng, thu hoạch và bảo quản cây cà phê. Sự ổn định trong lượng mưa cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nước cho cây.

Tóm lại, những yếu tố tự nhiên đặc biệt của Tây Nguyên, từ khí hậu đến đất đai, đã tạo ra môi trường lý tưởng cho việc trồng cây cà phê, làm cho khu vực này trở thành trung tâm sản xuất cà phê lớn nhất Việt Nam.

Điều kiện văn hóa xã hội

Trong việc giải thích vì sao Tây Nguyên trở thành trung tâm sản xuất cà phê lớn nhất Việt Nam, không thể bỏ qua những yếu tố kinh tế và xã hội đóng góp vào thành công này.

Dưới đây là một số điểm mạnh liên quan đến các yếu tố này:

Về nguồn nhân lực

Ngành cà phê tại Tây Nguyên không chỉ thu hút lao động bản địa mà còn làm mê hoặc và thu hút lao động từ các vùng khác trong cả nước, tạo ra một nguồn lực lao động dồi dào. Sự hiện diện của một lực lượng lao động đa dạng và dồi dào là một yếu tố quan trọng hỗ trợ cho sự phát triển của ngành cà phê trong khu vực.

Về cơ sở vật chất kỹ thuật

Sự đầu tư và cố gắng trong việc áp dụng các tiến bộ khoa học và kỹ thuật vào các giai đoạn từ trồng, chăm sóc, thu hoạch, chế biến cho đến bảo quản cà phê của cư dân Tây Nguyên ngày càng được nâng cao. Điều này giúp cải thiện chất lượng sản phẩm, tăng năng suất và hiệu quả kinh tế cho người trồng cà phê.

Về thị trường tiêu thụ

Sự phát triển của ngành cà phê được hỗ trợ bởi nhu cầu tiêu dùng trong nước và quốc tế không chỉ lớn mà còn ổn định. Việt Nam là quốc gia lớn thứ hai trên thế giới về xuất khẩu cà phê, chỉ sau Brazil. Xuất khẩu cà phê của Việt Nam đã có sự tăng trưởng đáng kể trong 5 tháng đầu năm và dự báo tiếp tục tăng mạnh mẽ về giá và sản lượng trong thời gian tới, đem lại hiệu quả kinh tế cao cho ngành này.

3. Sản lượng cây cà phê tại Đắk Lắk

Cà phê đóng vai trò quan trọng nhất trong cơ cấu nền kinh tế của tỉnh Đắk Lắk, là loại cây trồng đã gắn bó lâu dài với người dân địa phương. Hiện tỉnh Đắk Lắk có diện tích cà phê là 212.915 ha. Dự kiến, sản lượng cà phê trong niên vụ 2023 – 2024 sẽ đạt trên 570.000 tấn, tăng hơn 5% so với niên vụ trước. Giá cà phê đang ổn định trên mức 60.000 đồng/kg.

Theo đánh giá của ngành nông nghiệp tỉnh, tăng sản lượng cà phê được cho là do điều kiện thời tiết thuận lợi trong mùa cà phê năm nay, với ít mưa, nắng đều và chất lượng cà phê được đảm bảo. Bên cạnh đó, việc sử dụng giống cây mới và tái canh cà phê đã góp phần vào tăng năng suất, giá trị và sản lượng cà phê.

Năm nay, giá cà phê ở mức cao đã kích thích sự quan tâm của người dân địa phương, họ đã đầu tư và chăm sóc vườn cây một cách chu đáo, tạo ra triển vọng lạc quan cho ngành cà phê và những người sản xuất cà phê.

Giá nhân công thu hái cà phê trong tỉnh Đắk Lắk năm nay dao động từ 250.000 đến 300.000 đồng/người/ngày, cao hơn so với các năm trước. Để tránh tình trạng thiếu hụt nhân công, ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm cà phê, nhiều địa phương và nông dân đã tự chủ động thực hiện các biện pháp đảm bảo nguồn nhân công cho việc thu hoạch cà phê.

4. Chất lượng cà phê tại Đắk Lắk

Trong những năm gần đây, quy mô sản xuất cà phê trên lãnh thổ tỉnh Đắk Lắk đã ổn định, đồng thời ghi nhận một số tiến bộ quan trọng:

• Nhu cầu thị trường cho các sản phẩm cà phê chất lượng cao như cà phê đặc sản và cà phê hữu cơ đang có chiều hướng tăng cao.
• Ngành cà phê của tỉnh Đắk Lắk, cùng với thương hiệu cà phê Buôn Ma Thuột, đã thu hút sự chú ý của nhiều khách hàng và nhà đầu tư trong và ngoài nước.
• Sự phát triển của các sản phẩm cà phê chất lượng cao được chú trọng và hỗ trợ mạnh mẽ từ Đảng và nhà nước.
• Trình độ chuyên môn của người sản xuất cà phê tại Đắk Lắk đang được cải thiện, và họ dần chuyển đổi sang phương pháp canh tác an toàn và bền vững hơn.

Với nhiều lợi thế này, ngành cà phê tỉnh Đắk Lắk có tiềm năng phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là trong việc sản xuất cà phê chất lượng cao với giá trị gia tăng cao. Sản lượng cà phê chất lượng cao của tỉnh Đắk Lắk hiện đạt khoảng 160.423,44 tấn, chiếm tỷ lệ khoảng 28,77% tổng sản lượng cà phê của toàn tỉnh. Các sản phẩm cà phê chất lượng cao đã được chứng nhận như UTZ, 4C, Rainforest Alliance, Fairtrade, cà phê đặc sản, và cà phê hữu cơ, đang ngày càng phát triển mạnh mẽ trên khắp lãnh thổ tỉnh Đắk Lắk.

5. Cà phê được đánh giá như thế nào ở trong nước cũng như quốc tế?

Trong nhiều năm qua, cà phê Việt Nam đã liên tục nhận được sự công nhận và ca ngợi từ các phương tiện truyền thông quốc tế hàng đầu:

• Năm 2022, tạp chí du lịch Canada The Travel đã xếp cà phê Việt Nam vào danh sách những quốc gia có cà phê ngon nhất thế giới, đặt nó ở vị trí hàng đầu.
• Năm 2020, CNN đã viết một bài báo về cà phê Việt Nam mang tựa đề “Why the world is waking up to Vietnamese coffee” (Tại sao thế giới đang thức tỉnh với cà phê Việt), nhấn mạnh về sự phổ biến và đa dạng của cách pha chế cà phê tại Việt Nam.
• The New York Times cũng đã đăng một bài báo vào tháng 3 năm 2020 với tựa đề “In Vietnam, Coffee Culture Brims With New Energy” (Tại Việt Nam, Văn hóa cà phê đang tràn đầy năng lượng mới), ca ngợi sự phát triển và đa dạng của văn hóa cà phê tại Việt Nam.
• Cà phê phin và cà phê sữa đá đặc sắc của Việt Nam đã trở thành biểu tượng văn hóa địa phương và luôn được các chính trị gia và người nổi tiếng trên toàn thế giới như Tổng thống Mỹ Obama và các ngôi sao quốc tế khen ngợi và mong đợi thưởng thức khi đến Việt Nam.
• Thương hiệu hạt cà phê Robusta của Việt Nam đã được các cuộc thi cà phê quốc tế hàng đầu công nhận và đoạt giải thưởng. Các tổ chức uy tín như Rainforest Alliance, UTZ và Fairtrade đã chứng nhận cà phê Robusta Việt Nam đạt chất lượng và tiêu chuẩn quốc tế. Tháng 9/2022, tại Giải vô địch Barista Thế giới, Takayuki Ishitani, nhà vô địch Barista Nhật Bản năm 2017 và 2019, đã sử dụng hạt cà phê Robusta TR4 của Việt Nam.

Cà phê Việt Nam hiện đang được thế giới công nhận với chất lượng và hương vị tuyệt vời, đồng thời có tiềm năng phát triển lớn, đặc biệt trong việc tăng trưởng giá trị xuất khẩu và thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, và đời sống cho người Việt. Điều này tạo ra cơ hội và động lực để ngành cà phê Việt Nam tiếp tục củng cố vị thế trên thị trường quốc tế thông qua các chiến lược và chính sách phù hợp, cũng như sự hỗ trợ và sự đồng hành từ mỗi cá nhân, doanh nghiệp, cộng đồng địa phương và xã hội.

6. Những mặt còn hạn chế của cà phê Đắk Lắk

Biến đổi khí hậu

• Lũ lụt: Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, trong năm 2023, diện tích cà phê bị ảnh hưởng bởi lũ lụt tại Đắk Lắk lên đến 5.000 ha.
• Hạn hán: Theo dự báo của Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia, năm 2024, khu vực Tây Nguyên có nguy cơ cao xảy ra hạn hán gay gắt, ảnh hưởng đến sản xuất cà phê.
• Sương muối: Theo báo cáo của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Tây Nguyên, trong năm 2023, sương muối đã gây hại cho hơn 10.000 ha cà phê tại Đắk Lắk.

Bệnh dịch hại

• Nấm rễ: Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Đắk Lắk, trong năm 2023, bệnh nấm rễ đã gây hại cho hơn 20.000 ha cà phê tại tỉnh.
• Rệp sáp: Theo số liệu của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Tây Nguyên, rệp sáp là loại dịch hại phổ biến nhất trên cây cà phê tại Đắk Lắk, gây hại cho hơn 30.000 ha cà phê mỗi năm.

Năng suất thấp, kỹ thuật canh tác chưa tiên tiến:

• Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Đắk Lắk, hiện nay có hơn 50% diện tích cà phê tại tỉnh có tuổi thọ trên 20 năm. Cây cà phê già cỗi cho năng suất thấp và chất lượng kém.
• Theo khảo sát của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Tây Nguyên, chỉ có khoảng 30% người trồng cà phê tại Đắk Lắk áp dụng các kỹ thuật canh tác tiên tiến. Việc áp dụng kỹ thuật canh tác chưa tiên tiến dẫn đến năng suất cà phê thấp.

Chất lượng cà phê chưa đồng nhất

• Theo số liệu của Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Đắk Lắk, hiện nay có hơn 80% cà phê tại tỉnh được chế biến thủ công. Chế biến thủ công dẫn đến chất lượng cà phê không đồng nhất.
• Theo thống kê của Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột, hiện nay trên địa bàn tỉnh chỉ có khoảng 20 cơ sở chế biến cà phê hiện đại. Thiếu hụt cơ sở chế biến hiện đại ảnh hưởng đến chất lượng cà phê.

7. Định hướng phát triển cà phê Đắk Lắk

Để thúc đẩy sản xuất cà phê chất lượng cao và bền vững, tỉnh Đắk Lắk đang tiến hành cải thiện môi trường đầu tư nhằm thu hút thêm nhà đầu tư mới, cả trong và ngoài nước, để tham gia vào liên kết với các nông hộ trong sản xuất cà phê chất lượng cao. Điều này bao gồm việc xây dựng và thực hiện các chính sách ưu đãi như hỗ trợ tiếp cận thị trường, xây dựng thương hiệu, hỗ trợ máy móc chế biến và cấp chứng nhận.

Khuyến khích sự hình thành và phát triển các hợp tác xã và tổ hợp tác sản xuất cà phê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, đặc biệt là thông qua việc tái cơ cấu sản xuất để tập trung vào sản xuất cà phê bền vững có chứng nhận. Việc này cũng bao gồm việc ứng dụng công nghệ và khoa học hiện đại, cùng việc liên kết với các doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Ngoài ra, tỉnh cũng hỗ trợ các doanh nghiệp và hợp tác xã đã sản xuất cà phê chất lượng cao trong việc đăng ký chứng chỉ, tiếp cận thị trường, phát triển thương hiệu và mở rộng quy mô liên kết. Cung cấp nguồn kinh phí xúc tiến thương mại cũng là một phần quan trọng của việc này, để giúp các doanh nghiệp tìm kiếm thị trường mới và quảng bá sản phẩm cà phê chất lượng cao.

Cuối cùng, tỉnh Đắk Lắk cũng ưu tiên hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp đầu tư vào trang thiết bị chế biến và đổi mới công nghệ, nhằm nâng cao hiệu suất và chất lượng sản xuất. Điều này bao gồm cả hỗ trợ lãi suất cho vốn vay, nhằm khuyến khích các doanh nghiệp thúc đẩy sự đổi mới và phát triển bền vững trong ngành cà phê của tỉnh.

Cà phê Đắk Lắk không chỉ là sản phẩm mà còn là biểu tượng của sự phát triển và tinh hoa văn hóa của vùng đất Tây Nguyên. Với nỗ lực không ngừng nghỉ và sự hợp tác chặt chẽ, ngành cà phê Đắk Lắk không ngừng khẳng định vị thế của mình trên thị trường quốc tế, đồng thời góp phần vào sự phát triển toàn diện của tỉnh Đắk Lắk cũng như đất nước Việt Nam. Nhờ những cơ sở hạ tầng đầy đủ, môi trường đầu tư thuận lợi và sự quản lý chuyên nghiệp, cà phê Đắk Lắk ngày càng khẳng định chất lượng và giá trị của mình trên thị trường thế giới.