Cà phê đã xuất hiện trong xã hội Việt Nam từ thời kỳ thực dân Pháp khi họ đưa cây cà phê Arabica và Robusta vào Việt Nam. Từ những thời kỳ xa xưa đó, cà phê đã trải qua những biến động của lịch sử và vẫn giữ vững vị thế trong đời sống của người Việt. Văn hóa thưởng thức cà phê của người Việt cũng đã trải qua nhiều sự biến đổi theo sự phát triển của xã hội. Hãy cùng BM Group Coffee khám phá những nét đặc trưng của văn hóa cà phê Việt Nam, từ quá khứ đến hiện tại, để hiểu rõ hơn về sự thú vị của cà phê.
Nội dung bài viết
1. Vài nét về văn hoá cà phê Việt Nam
Trải qua hàng thế kỷ, cà phê đã đặt chân đến mọi góc địa bản của Việt Nam, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hàng ngày của người dân nơi đây. Câu chuyện về lịch sử của cà phê Việt bắt đầu vào cuối thế kỷ 19, khi các thương nhân Pháp đưa cây cà phê Arabica và Robusta vào Việt Nam. Từ đó, ngành sản xuất cà phê tại Việt Nam đã ngày càng phát triển mạnh mẽ, trở thành một nguồn thu nhập quan trọng trong nền kinh tế.
Với sản lượng lớn cà phê Robusta, Việt Nam đã nhanh chóng trở thành một trong những quốc gia hàng đầu về sản xuất và xuất khẩu cà phê trên thế giới. Cà phê không chỉ tạo ra cơ hội kinh doanh và việc làm cho người dân địa phương mà còn thúc đẩy sự đa dạng hóa sản phẩm cà phê, từ cà phê hạt nguyên chất đến cà phê rang sẵn và cà phê pha chế.
Ngoài lợi ích về mặt kinh tế, cà phê còn trở thành một phần quan trọng trong văn hóa Việt Nam. Từ khi được giới quý tộc và hoàng gia ưa chuộng, cà phê – thức uống sẫm màu, vị đắng, thơm, mang lại cảm giác tràn đầy năng lượng – đã trở thành biểu tượng của sự sành điệu và đẳng cấp. Theo thời gian, cùng với sự mở rộng quy mô canh tác cây cà phê, cà phê đã trở nên phổ biến hơn, thu hút được sự yêu thích của người dân Việt Nam.
Ngày nay, người Việt có thể thưởng thức cà phê mọi lúc, mọi nơi, từ khi làm việc đến khi nghỉ ngơi, từ việc gặp gỡ bạn bè đến việc tìm kiếm sự yên bình một mình. Quán cà phê đã trở thành điểm gặp gỡ, trò chuyện và thư giãn cho mọi người, nơi mọi người có thể thưởng thức cà phê và chia sẻ những câu chuyện của mình. Từ đó, cà phê và thưởng thức cà phê đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực của dân tộc Việt Nam.
2. Văn hoá cà phê truyền thống
Khi nói về văn hóa cà phê truyền thống, trong tâm trí của những người yêu cà phê không thể không nhắc đến văn hóa cà phê “cóc”, hay còn được gọi là cà phê vỉa hè. Trên lề đường, trong sân gạch cũ, chỉ cần có một bộ bàn ghế cùng một vài chiếc ghế nhỏ, kèm theo những ly cà phê đen, cà phê nâu, đã đủ để thu hút hàng ngàn thực khách người Việt. Đối với văn hóa cà phê “cóc”, dù bạn đang ngồi trong không gian yên bình của góc phố hoặc bên cạnh con đường đông đúc, thì khi ngồi bên ly cà phê, bạn vẫn vô thức chìm đắm trong suy tư, trầm ngâm về những điều lạ lùng.
Gu thưởng thức cà phê của người Việt xưa thường rất đậm, đắng, và ưa chuộng hương thơm của hạnh nhân hoặc hương vị mộc mạc của đất. Tùy thuộc vào vùng miền và độ tuổi, cách thưởng thức cà phê cũng có sự biến đổi. Ví dụ, đối với người Hà Nội xưa, ly cà phê ngon phải được pha bằng phin, tạo ra vị đắng đậm nguyên chất. Đúng như câu “Hà Nội không vội”, nhiều người thấy thích thú và hồi hộp khi chờ từng giọt cà phê rơi vào từng tách, đó là sở thích đặc biệt của những người “ghiền” cà phê địa phương.
Người dân Hà Nội còn có cách gọi ly cà phê theo màu sắc: “nâu” và “đen”, là cà phê sữa đá và cà phê đen, hai loại thức uống phổ biến nhất tại thủ đô. Trong khi đó, người Sài Gòn lại có cách pha cà phê độc đáo hơn, họ đặt cà phê vào túi vải mỏng giống như một cái vợt nhỏ, để trong ấm bằng đất nung, sau đó từ từ đổ nước sôi vào như cách pha trà. Cuối cùng, cà phê được đổ vào ấm nhôm và đun trên lửa bếp than trước khi rót cho khách. Phương pháp này được người dân gọi là pha cà phê vợt.
Văn hóa cà phê Việt Nam rất đặc biệt, với việc uống cà phê mang một phong cách riêng biệt. Cà phê không chỉ là một loại thức uống để lấy sức mà còn là để thưởng thức, để suy tư, trong khi đọc sách, nghe nhạc hoặc trò chuyện cùng bạn bè. Từ xưa, cuộc sống của người dân Việt đã quanh quẩn xung quanh ly cà phê truyền thống.
3. Văn hoá cà phê hiện đại
Trong những năm gần đây, với sự tiến bộ của công nghệ và internet, văn hóa cà phê của người Việt đã trải qua một sự thay đổi đáng kể, từ việc tập trung vào trải nghiệm vị giác sang việc kết hợp cả trải nghiệm thị giác và vị giác. Bây giờ, người ta có thể ngồi lâu giữa không gian cà phê, thưởng thức cà phê và tận hưởng sự thoải mái mà không cần phải vội vã. Với sự thích ứng linh hoạt này, cà phê Việt đã phát triển nhiều công thức mới, không chỉ dừng lại ở cà phê đen hoặc cà phê sữa đá như trước kia.
Khác với thời kỳ trước đây, khi mọi người dễ dàng tự pha ly cà phê cho riêng mình, hiện nay việc pha cà phê đã trở nên phức tạp hơn, đòi hỏi sự chú ý đến chất lượng nguyên liệu và kỹ thuật pha chế. Thưởng thức cà phê không chỉ là một trải nghiệm về hương vị mà còn là nghệ thuật, và người pha chế cà phê giống như những nghệ nhân, tạo ra những ly cà phê tuyệt vời. Một ly cà phê ngon không chỉ ngon về vị mà còn phải đẹp mắt, đảm bảo tiêu chí “đẹp mắt và ngon miệng”. Tóm lại, văn hóa cà phê Việt hiện nay là văn hóa thưởng thức cà phê với cả vị giác và thị giác.
Một đặc điểm mới trong văn hóa cà phê hiện đại là tính linh hoạt về thời gian và mục đích “đi cà phê”. Nếu người Việt xưa thích uống cà phê vào buổi sáng, thì người Việt bây giờ có thể thưởng thức cà phê bất kỳ lúc nào trong ngày. Hoạt động “đi cà phê” không chỉ đơn thuần là ghé vào quán cà phê mà còn là cơ hội để gặp gỡ bạn bè, làm việc cũng như thư giãn.
Nhiều mô hình kinh doanh cà phê tích hợp với các tiện ích hiện đại đã xuất hiện, như cà phê sách, cà phê văn phòng, cà phê cho thú cưng,… để đáp ứng văn hóa cà phê mới của người Việt. Mặc dù văn hóa thưởng thức cà phê luôn thay đổi theo sự phát triển của xã hội, nhưng những nét văn hóa cà phê truyền thống “thời ông bà anh” vẫn luôn giữ vững vị thế của mình trong lòng người yêu cà phê Việt.
Cà phê luôn là một bí ẩn với sức hấp dẫn khó tả. Có lẽ vì cà phê làm cho con người tỉnh táo, suy nghĩ sâu hơn, hay là vì khoảnh khắc chờ đợi từng giọt cà phê rơi xuống ly, khiến ta cảm nhận được giá trị của sự chờ đợi. Dù văn hóa thưởng thức cà phê có thay đổi, nhưng ly cà phê đậm, đắng, thơm vẫn luôn giữ vị thế đặc biệt trong lòng những tín đồ cà phê Việt